СТАТУТ

дзяржаўнай установы "Нацыянальная бібліятэка Беларусі"

ГЛАВА 1
Агульныя палажэнні

1. Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бібліятэка Беларусі" (далей - бібліятэка) - галоўная універсальная навуковая бібліятэка дзяржавы, носьбіт агульначалавечых духоўных каштоўнасцей, скарбніца культурных здабыткаў народа, яго нацыянальнай памяці, рэспубліканскі інфармацыйны і сацыякультурны цэнтр.
2. Бібліятэка з'яўляецца юрыдычнай асобай, мае адасобленую маёмасць, самастойны баланс, рахункі ў банках, у тым ліку валютныя, круглую пячатку з выявай Дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь і сваім найменнем, штампы, бланкі, уласную сімволіку.
3. Бібліятэка з'яўляецца дзяржаўнай, нацыянальнай, універсальнай, публічнай бібліятэкай.
4. У сваёй дзейнасці бібліятэка кіруецца заканадаўствам Рэспублікі Беларусь, рэкамендацыямі ЮНЕСКА для нацыянальных бібліятэк, міжнароднымі дагаворамі, заключанымі Рэспублікай Беларусь, дадзеным Статутам.
5. Бібліятэка падпарадкоўваецца Міністэрству культуры.
6. Поўнае найменне бібліятэкі:
   • на беларускай мове - дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бібліятэка Беларусі";
   • на рускай мове - государственное учреждение "Национальная библиотека Беларуси";
   
   
   скарочанае найменне бібліятэкі:
   • на беларускай мове - Нацыянальная бібліятэка Беларусі;
   • на рускай мове - Национальная библиотека Беларуси.
7. Бібліятэка з'яўляецца:
   • агульнадзяржаўным сховішчам нацыянальнага дакумента і беларусікі, а таксама замежных дакументаў, якія маюць навуковую, культурную і мастацкую каштоўнасць;
   • дэпазітарыем матэрыялаў ААН і ЮНЕСКА;
   • міжгаліновым дэпазітарыем Рэспублікі Беларусь;
   • цэнтрам рэспубліканскага дакументаабмену;
   • каардынацыйным і метадычным цэнтрам рэспубліканскага значэння;
   • нацыянальным цэнтрам міжбібліятэчнага абанемента;
   • цэнтрам карпаратыўнай каталагізацыі;
   • рэспубліканскім цэнтрам аўтаматызаванай інфармацыйна-бібліятэчнай сістэмы;
   • навукова-даследчай установай па бібліятэказнаўству, бібліяграфазнаўству, кнігазнаўству.
8. Бібліятэка мае права:
   • самастойна вызначаць змест і формы сваёй дзейнасці ў адпаведнасці з заканадаўствам, мэтамі, задачамі і функцыямі, зацверджанымі дадзеным Статутам;
   • ажыццяўляць у адпаведнасці з заканадаўствам і дадзеным Статутам прадпрымальніцкую дзейнасць, у тым ліку аказваць платныя паслугі, пералік якіх зацвярджаецца Міністэрствам культуры;
   • адкрываць у парадку, устаноўленым заканадаўствам, рахункі ў банках, у тым ліку валютныя;
   • вызначаць крыніцы камплектавання інфармацыйных рэсурсаў і бібліятэчных фондаў;
   • фарміраваць абменныя бібліятэчныя фонды для ажыццяўлення ўнутрырэспубліканскага і міжнароднага дакументаабмену;
   • выключаць і рэалізоўваць дакументы з бібліятэчных фондаў у адпаведнасці з заканадаўствам;
   • вызначаць умовы ўзаемадзеяння паміж удзельнікамі сістэмы карпаратыўнай каталагізацыі;
   • зацвярджаць па ўзгадненню з Міністэрствам культуры Правілы карыстання бібліятэкай;
   • прымаць меры па кампенсацыі ўрону, нанесенага карыстальнікамі бібліятэкі, у адпаведнасці з заканадаўствам;
   • вызначаць умовы выкарыстання інфармацыйных рэсурсаў на аснове дагавораў з юрыдычнымі і фізічнымі асобамі;
   • часова вывозіць дакументы з бібліятэчных фондаў за межы краіны ў адпаведнасці з заканадаўствам;
   • удзельнічаць на конкурснай ці іншай аснове ў рэалізацыі дзяржаўных праграм развіцця бібліятэчнай справы;
   • узаемадзейнічаць з бібліятэкамі і іншымі ўстановамі замежных краін, у тым ліку заключаць дагаворы аб супрацоўніцтве, уваходзіць ва ўстаноўленым парадку ў міжнародныя бібліятэчна-інфармацыйныя арганізацыі, удзельнічаць у рэалізацыі міжнародных і іншых праграм у галіне бібліятэчнай справы;
   • выкарыстоўваць у рэкламных ці іншых мэтах уласнае найменне, сімволіку, выявы свайго будынка, рэпрадукцыі культурных каштоўнасцей, якія захоўваюцца ў фондах бібліятэкі, а таксама даваць такое права іншым юрыдычным і фізічным асобам у адпаведнасці з заканадаўствам;
   • страхаваць сваю маёмасць;
   • засноўваць сродкі масавай інфармацыі.
9. Бібліятэка можа ад свайго імя набываць маёмасныя і асабістыя немаёмасныя правы, у тым ліку на аб'екты інтэлектуальнай уласнасці, і несці абавязацельствы, быць істцом ці адказчыкам у судзе.
10. Бібліятэка нясе адказнасць па сваіх абавязацельствах у адпаведнасці з заканадаўствам.
11. Бібліятэка забяспечвае грамадзянам раўнапраўны доступ да інфармацыйных рэсурсаў.
12. Карыстанне бібліятэкай бясплатнае, апрача дадатковых відаў паслуг, пералік якіх зацвярджаецца Міністэрствам культуры.
13. Фонд бібліятэкі як асабліва каштоўны аб'ект гісторыка-культурнай спадчыны знаходзіцца ў адпаведнасці з заканадаўствам на асобым рэжыме аховы.
14. Дзейнасць бібліятэкі накіравана на садзейнічанне духоўнаму, культурнаму, сацыяльнаму і эканамічнаму развіццю народа краіны.
15. Інфармацыйныя рэсурсы бібліятэкі з'яўляюцца агульнадаступнымі. Абмежаванні па іх выкарыстанню вызначаюцца толькі ў мэтах аховы асабліва рэдкіх і каштоўных дакументаў, а таксама ў выпадках, прадугледжаных заканадаўствам. Інфармацыя аб наяўнасці ў бібліятэцы дакументаў абмежаванага карыстання з'яўляецца агульнадаступнай.
16. Месцазнаходжанне бібліятэкі: г. Мінск, праспект Незалежнасці, 116.

ГЛАВА 2
МЭТА, ЗАДАЧЫ, ФУНКЦЫІ І ВІДЫ ДЗЕЙНАСЦІ БІБЛІЯТЭКІ

17. Асноўнай мэтай дзейнасці бібліятэкі з'яўляецца задавальненне універсальных інфармацыйных і сацыякультурных патрэбнасцей грамадства.
18. Асноўныя задачы бібліятэкі:
    • фарміраванне грамадска значных інфармацыйных рэсурсаў;
    • забеспячэнне доступу ўсіх грамадзян Рэспублікі Беларусь да нацыянальных і сусветных інфармацыйных рэсурсаў, а таксама доступу грамадзян іншых краін да інфармацыі аб Беларусі, яе дасягненнях у розных галінах дзейнасці;
    • інфармацыйнае забеспячэнне інавацыйнай дзейнасці, папулярызацыя дасягненняў у галіне інавацыйнай дзейнасці рэспублікі;
    • навукова-даследчая дзейнаць у галіне бібліятэказнаўства, бібліяграфазнаўства, кнігазнаўства;
    • каардынацыя дзейнасці бібліятэк і інфармацыйных арганізацый па фарміраванню адзінай інфармацыйнай прасторы.
19. У адпаведнасці з асноўнымі задачамі бібліятэка як галоўная універсальная навуковая бібліятэка краіны, рэспубліканскі інфармацыйны і сацыякультурны цэнтр выконвае наступныя функцыі:
    • фарміруе, зберагае, пастаянна захоўвае і прадастаўляе карыстальнікам найбольш поўны збор айчынных дакументаў і беларусікі, навукова значных замежных дакументаў;
    • набывае ў першачарговым парадку бібліятэчныя зборы ў вядомых пісьменнікаў, дзеячаў культуры і навукі, а таксама ў букіністычных кнігарнях і на аўкцыёнах;
    • фарміруе фонды на ўсіх відах носьбітаў інфармацыі шляхам атрымання абавязковых бясплатных экзэмпляраў дакументаў, якія выдаюцца ў Рэспубліцы Беларусь, закупкі дакументаў, дакументаабмену (у тым ліку міжнароднага) і іншых паступленняў дакументаў у адпаведнасці з заканадаўствам;
    • стварае спецыялізаваныя калекцыі (інкунабулы, кірыліца, беларускія старадрукі, рускі грамадзянскі друк, заходнееўрапейскія выданні XVI стагоддзя, беларусіка, выяўленчыя і аўдыёвізуальныя дакументы і іншыя);
    • ажыццяўляе навуковую апрацоўку дакументаў, стварае даведачна-бібліяграфічны апарат на фонды бібліятэкі, раскрывае іх з дапамогай электроннага каталога і сістэмы каталогаў на розных носьбітах, баз і банкаў даных;
    • забяспечвае ў каардынацыі з іншымі бібліятэкамі Рэспублікі Беларусь функцыяніраванне сістэмы карпаратыўнай каталагізацыі, вядзенне нацыянальнага зводнага электроннага каталога;
    • генерыруе ўласныя інфармацыйныя рэсурсы;
    • фарміруе банк даных рэспубліканскіх і сусветных электронных інфармацыйных рэсурсаў;
    • забяспечвае інфармацыйную і праграмную падтрымку карпаратыўнага інтэрнет-партала;
    • забяспечвае каардынацыю дзейнасці бібліятэк і інфармацыйных арганізацый рэспублікі па фарміраванню і выкарыстанню нацыянальных інфармацыйных рэсурсаў;
    • арганізоўвае бібліятэчнае абслугоўванне карыстальнікаў праз сістэму чытальных залаў, міжбібліятэчны і міжнародны абанементы ў адпаведнасці з Правіламі карыстання бібліятэкай;
    • арганізоўвае доступ карыстальнікаў да айчынных і замежных інфармацыйных рэсурсаў з дапамогай сродкаў тэлекамунікацыйнай сувязі;
    • арганізоўвае інфармацыйнае забеспячэнне дзяржаўных органаў, навуковых і іншых арганізацый;
    • арганізоўвае інфармацыйнае забеспячэнне інавацыйнай дзейнасці вядучых галін прамысловасці Рэспублікі Беларусь;
    • задавальняе і фарміруе сацыякультурныя патрэбнасці розных катэгорый карыстальнікаў;
    • забяспечвае правядзенне выставачных, культурна-асветніцкіх і адукацыйных мерапрыемстваў;
    • арганізоўвае правядзенне навуковых даследаванняў у галіне бібліятэказнаўства, бібліяграфазнаўства, кнігазнаўства, інфармацыйных тэхналогій;
    • удзельнічае ў распрацоўцы і рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў галіне бібліятэчнай справы;
    • распрацоўвае і рэалізуе навуковыя і культурныя праекты, у тым ліку па стварэнню адзіных інфармацыйных сетак, стандартызацыі ў галіне бібліятэчнай справы і іншых сумежных галінах;
    • ажыццяўляе выдавецкую і паліграфічную дзейнасць у галіне бібліятэчнай справы, бібліяграфіі, кнігазнаўства і сумежных навук;
    • ажыццяўляе навукова-метадычнае забеспячэнне дзейнасці бібліятэк і іншых інфармацыйных устаноў краіны па ўкараненню новых інфармацыйных тэхналогій;
    • супрацоўнічае з Беларускай бібліятэчнай асацыяцыяй, прымае ўдзел у рабоце міжнародных бібліятэчных арганізацый;
    • супрацоўнічае з бібліятэкамі і іншымі арганізацыямі Рэспублікі Беларусь і замежных краін у арганізацыі дакументаабмену, міжбібліятэчнага абанемента, міжнароднага міжбібліятэчнага абанемента, кніжных выставак, сумесных даследаванняў, двухбаковых семінараў, нарад экспертаў, стажыровак спецыялістаў і іншых;
    • ажыццяўляе ўзаемадзеянне з ААН, ЮНЕСКА, іншымі міжнароднымі арганізацыямі;
    • выконвае іншыя функцыі ў адпаведнасці з заканадаўствам.
20. У адпаведнасці з вызначанымі функцыямі бібліятэка ажыццяўляе наступные віды дзейнасці згодна з Агульнадзяржаўным класіфікатарам відаў эканамічнай дзейнасці:
    • выдавецкая дзейнасць (код 221);
    • выданне кніг (код 2211);
    • выданне часопісаў і перыядычных публікацый (код 2213);
    • выданне гуказапісаў (код 2214);
    • паліграфічная дзейнасць і прадастаўленне паслуг у гэтай галіне (код 222);
    • брашуровачна-пераплётная і аддзелачная дзейнасць (код 2223);
    • выраб друкарскіх форм (код 2224);
    • іншая паліграфічная дзейнасць (код 2225);
    • капіраванне запісаных матэрыялаў (код 223);
    • капіраванне гуказапісаў (код 22310);
    • капіраванне відэазапісаў (код 2232);
    • капіраванне праграмных сродкаў (код 2233);
    • устаноўка і наладка электронна-вылічальных машын і іншага абсталявання для апрацоўкі інфармацыі (код 30029);
    • неспецыялізаваны аптовы гандаль непрадуктовымі таварамі (код 51709);
    • рознічны гандаль кнігамі, газетамі, пісьмовымі прыладамі (код 52470);
    • турысцкая дзейнасць (код 6330);
    • здача ў наём асабістай нерухомай маёмасці (код 70200);
    • пракат спартыўнага інвентару (код 7140);
    • дзейнасць, якая звязана з вылічальнай тэхнікай (код 72);
    • кансультаванне па апаратных сродках і вылічальнай тэхніцы (код 721);
    • распрацоўка праграмнага забеспячэння і кансультаванне ў гэтай галіне (код 722);
    • апрацоўка даных (код 723);
    • дзейнасць, якая звязана з базамі даных (код 724);
    • даследаванні і распрацоўкі ў галіне грамадскіх і гуманітарных навук (код 732);
    • рэкламная дзейнасць (код 74400);
    • дзейнасць у галіне статыстыкі і сацыялогіі (код 75117);
    • міжнародная дзейнасць (код 7521);
    • іншая дзейнасць для дарослых і іншая дзейнасць, якая не ўключана ў іншыя групоўкі (код 80424);
    • дзейнасць па арганізацыі адпачынку і забаў, культуры і спорту (код 92);
    • дзейнасць канцэртных і тэатральных залаў і іншых устаноў культуры (код 9232);
    • дзейнасць іншых аб'ектаў культуры (код 92322);
    • іншая дзейнасць у галіне культуры (код 925);
    • дзейнасць бібліятэк і архіваў (код 9251);
    • дзейнасць музеяў (92521);
    • паслугі фільма- і фанатэк (код 92511);
    • іншая дзейнасць па арганізацыі адпачынку і забаў, не ўключаная ў іншыя групоўкі (92720);
    • дзейнасць бібліятэк (код 92512);
    • дзейнасць архіваў (код 92513);
    • фізкультурна-аздараўленчая дзейнасць (код 93040).
21. У выпадку, калі асобныя віды дзейнасці падлягаюць ліцэнзаванню ў адпаведнасці з заканадаўствам, бібліятэка мае права ажыццяўляць такую дзейнасць пасля атрымання адпаведных ліцэнзій.

ГЛАВА 3
МАЁМАСЦЬ БІБЛІЯТЭКІ

22. Маёмасць бібліятэкі складаюць асноўныя сродкі, у тым ліку будынак і збудаванні, абсталяванне і іншыя матэрыяльныя каштоўнасці, кошт якіх утрымліваецца ў самастойным балансе бібліятэкі.
    Маёмасць з'яўляецца рэспубліканскай уласнасцю і належыць бібліятэцы на правах аператыўнага кіравання.
23. Бібліятэка фінансуецца за кошт сродкаў рэспубліканскага бюджэту.
    Дадатковае фінансаванне бібліятэкі можа ажыццяўляцца за кошт грашовых сродкаў фізічных і юрыдычных асоб, у тым ліку замежных, а таксама грашовых сродкаў, атрыманых ад бязвыплатнай (спонсарскай) дапамогі, аказання платных паслуг і іншай прадпрымальніцкай дзейнасці, якая неабходна для выканання мэт, прадугледжаных дадзеным Статутам, адпавядае гэтым мэтам і прадмету дзейнасці некамерцыйных арганізацый, і з іншых крыніц, не забароненых заканадаўствам.
    Памер грашовых сродкаў, што паступаюць з дадатковых крыніц фінансавання, не абмяжоўваецца. Дадзеныя грашовыя сродкі не могуць быць зняты з выкарыстання на канец бюджэтнага года, не ўлічваюцца пры вызначэнні аб'ёмаў бюджэтнага фінансавання на наступны год і павінны накіроўвацца на ажыццяўленне статутнай дзейнасці бібліятэкі.
24. Бібліятэка можа ажыццяўляць дзейнасць, якая прыносіць даход. Атрыманыя ад такой дзейнасці даходы і набытая за іх кошт маёмасць паступаюць у самастойнае распараджэнне бібліятэкі і выкарыстоўваюцца ва ўстаноўленым парадку.
25. Бібліятэка можа адчужаць ці іншым чынам распараджацца замацаванай за ёй маёмасцю і маёмасцю, набытай за кошт сродкаў, выдзеленых ёй па каштарысу, у адпаведнасці з заканадаўствам.
26. Бібліятэка не выступае гарантам або паручыцелем перад банкамі - крэдыторамі юрыдычных асоб недзяржаўных форм уласнасці і фізічных асоб па выкананню гэтымі асобамі сваіх абавязацельстваў па вяртанню атрыманых сродкаў, акрамя крэдытаў, што выдаюцца на будаўніцтва жылых памяшканняў у памеры, прадугледжаным заканадаўствам.

ГЛАВА 4
КІРАЎНІЦТВА БІБЛІЯТЭКАЙ

27. Кіраўніцтва дзейнасцю бібліятэкі ажыццяўляе дырэктар. Дырэктар назначаецца на пасаду і вызваляецца ад яе Міністрам культуры. З дырэктарам бібліятэкі заключаецца кантракт.
28. Дырэктар бібліятэкі:
• арганізуе работу бібліятэкі і нясе поўную адказнасць за выкананне пастаўленых перад ёю задач і планавых заданняў, узначальвае вучоны савет бібліятэкі;
• забяспечвае стварэнне ўмоў для зберажэння маёмасці, эфектыўнага выкарыстання рэсурсаў бібліятэкі для вырашэння вытворчых задач і сацыяльнага развіцця калектыву;
• прымае на работу і звальняе з работы работнікаў у адпаведнасці з заканадаўствам;
• вызначае колькасць, зацвярджае структуру і штатны расклад работнікаў бібліятэкі ў межах фонду аплаты працы;
• зацвярджае склад вучонага савета бібліятэкі, саветаў і камісій пры намесніках дырэктара, вызначае парадак і напрамкі іх дзейнасці;
• выдае загады і распараджэнні, абавязковыя для ўсіх работнікаў бібліятэкі;
• распараджаецца фінансавымі і матэрыяльнымі сродкамі бібліятэкі ў адпаведнасці з заканадаўствам;
• забяспечвае падачу справаздачы органам дзяржаўнай статыстыкі ў адпаведнасці з заканадаўствам;
• дзейнічае ад імя бібліятэкі, прадстаўляе яе ў арганізацыях Рэспублікі Беларусь і за яе межамі;
• заключае дагаворы ад імя бібліятэкі;
• адкрывае ў банках разліковы, валютны і іншыя рахункі;
• прымяняе да работнікаў бібліятэкі меры заахвочвання і накладае дысцыплінарныя спагнанні ў адпаведнасці з заканадаўствам;
• прымае меры, накіраваныя на развіццё і ўдасканальванне матэрыяльна-тэхнічнай базы бібліятэкі, комплексу інфармацыйна-тэхналагічных сістэм, выкананне правілаў тэхнікі бяспекі і супрацьпажарных мерапрыемстваў;
• рэгулярна (не менш чым адзін раз у год) трымае справаздачу перад Міністэрствам культуры, а таксама прадстаўляе яму неабходную інфармацыю аб дзейнасці бібліятэкі;
• нясе адказнасць за вынікі работы бібліятэкі, выкананне патрабаванняў дадзенага Статута, абавязацельстваў перад Міністэрствам культуры і працоўным калектывам;
• хадайнічае аб прыёме бібліятэкі і ўдзеле яе ў рабоце міжнародных бібліятэчных арганізацый;
• размяркоўвае абавязкі паміж намеснікамі дырэктара.
29. Калегіяльныя органы кіравання:
• дырэкцыя, якая дзейнічае пры дырэктары для аператыўнага кіравання бібліятэкай і арганізацыі яе работы;
• вучоны савет, які дзейнічае пры дырэктары для вызначэння і каардынацыі асноўных напрамкаў навуковай дзейнасці бібліятэкі;
• саветы і камісіі пры намесніках дырэктара бібліятэкі па асноўных напрамках дзейнасці, якія яны курыруюць.

ГЛАВА 5
РАБОТНІКІ БІБЛІЯТЭКІ

30. Працоўныя адносіны з работнікамі бібліятэкі, уключаючы пытанні найму і звальнення, рэжыму працы і адпачынку, умоў працы, гарантый і кампенсацый, рэгулююцца праз працоўныя дагаворы (кантракты) у адпаведнасці з заканадаўствам.
31. Работнікі бібліятэкі вырашаюць:
• пытанні заключэння з наймальнікам калектыўнага дагавора, разглядаюць яго праект і ўпаўнаважваюць свайго прадстаўніка падпісаць яго ад імя работнікаў бібліятэкі;
• іншыя пытанні самакіравання работнікаў бібліятэкі ў межах сваёй кампетэнцыі, устаноўленай заканадаўствам і дадзеным Статутам.

ГЛАВА 6
РЭАРГАНІЗАЦЫЯ I ЛІКВІДАЦЫЯ БІБЛІЯТЭКІ

32. Бібліятэка не можа быць перапрафілявана.
33. Рэарганізацыя і ліквідацыя бібліятэкі ажыццяўляюцца ў адпаведнасці з заканадаўствам.